konkubinat – związek kobiety i mężczyzny powstały z ich woli, charakteryzujący się występowaniem takich więzi jak w przypadku małżonków, ale niesformalizowany poprzez zawarcie związku małżeńskiego;
kurator – osoba, która sprawuje kuratelę; ustanawia się ją w celu ochrony praw określonych osób;
małoletni – osoba, która nie ukończyła 18 lat; wyjątkowo osoba, która zawarła związek małżeński przed ukończeniem osiemnastego roku życia traktowana jest jak osoba pełnoletnia;
małżeństwo – trwały (ale nie nierozerwalny) i legalny związek mężczyzny i kobiety, powstały z ich woli, jako równoprawnych stron w celu wspólnego pożycia, realizacji dobra małżonków, dobra założonej rodziny i jej celów społecznych;
nupturienci – osoby, które mają zamiar zawrzeć razem związek małżeński (przyszli małżonkowie);
obowiązek alimentacyjny – obowiązek zapewnienia środków utrzymania (a w przypadku małoletnich również środków wychowania) osobom uprawnionym, najczęściej członkom rodziny, którzy nie są w stanie zaspokoić własnymi siłami swoich usprawiedliwionych potrzeb. Ten obowiązek dostarczenia środków utrzymania dotyczy więc osób, które nie są w stanie utrzymać się same albo znajdują się w niedostatku. Obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać;
opiekun – osoba sprawująca opiekę; opiekun ustanawiany jest przez sąd opiekuńczy, aby zapewnić pieczę i reprezentację osobie małoletniej, która nie jest pod władzą rodzicielską, a także osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie;
osoby bliskie – stosunek bliskości będący przede wszystkim stanem faktycznym opartym na stosunkach emocjonalnych, a nie tylko na formalnej więzi; za osoby bliskie uznaje się zawsze krewnych małżonka, dzieci, rodzeństwo, rodziców itd.), a także osoby niespokrewnione, które są związane z daną osobą czuciem lub silną przyjaźnią, np. dziecko obce przyjęte na wychowanie;
pokrewieństwo – więź rodzinna osób pochodzących od tego samego przodka (będąca przede wszystkim faktem biologicznym). Krewnymi w linii prostej są osoby pochodzące jedna od drugiej, tj. dziadkowie – rodzice – dzieci – wnuki itd. W ramach krewnych w linii prostej wyróżnia się krewnych wstępnych (ojciec, dziadek, pradziadek) oraz zstępnych (syn, wnuk, prawnuk). Pokrewieństwo w linii bocznej to pokrewieństwo, w którym osoby mają wspólnego przodka ale od siebie nie pochodzą. Stopień pokrewieństwa to liczba urodzeń wspólnego przodka. Krewnymi w linii bocznej są, np.: wujek, rodzeństwo, bratanek. Odległość pokrewieństwa liczymy w stopniach, które są zależne od ilości urodzeń potomków (w przypadku pokrewieństwa w linii prostej) lub od liczby urodzin dzielącej krewnych względem ich wspólnego przodka (w przypadku pokrewieństwa w linii bocznej). Wskazać warto jeszcze pojęcie rodzeństwa przyrodniego, które dotyczy osób pochodzących tylko od jednego wspólnego rodzica (ojca lub matki), natomiast drugi rodzic każdego z nich jest inny. Takie rodzeństwo przyrodnie pojawia się najczęściej w razie ponownego zawarcia małżeństwa przez osobę owdowiałą lub rozwiedzioną, która ma już dziecko z pierwszego małżeństwa. Reasumując, linia prosta (wstępni i zstępni) to:
ojciec/matka jest krewnym wstępnym pierwszego stopnia w linii prostej (konieczne jest jedno urodzenie, aby powstało pokrewieństwo – z ojca/matki musi zrodzić się dziecko);
dziadek/babcia jest krewnym wstępnym drugiego stopnia w linii prostej (konieczne są dwa urodzenia, aby powstało pokrewieństwo – z dziadka/babci musi zrodzić się dziecko, a z tego dziecka kolejne dziecko);
dziecko jest z kolei zstępnym pierwszego stopnia w linii prostej (analogicznie – konieczne jest jedno urodzenie, aby powstało pokrewieństwo);
wnuczek/wnuczka jest natomiast zstępnym drugiego stopnia w linii prostej (analogicznie – konieczne są dwa urodzenia, aby powstało pokrewieństwo);
z kolei linia boczna to:
brat/siostra jest krewnym drugiego stopnia w linii bocznej (pomiędzy daną osobą a jej bratem/siostrą występują zawsze dwa urodzenia (urodzenie rodzica danej osoby i jej brata/siostry);
siostrzeniec/siostrzenica/bratanek/bratanica jest krewnym trzeciego stopnia w linii bocznej (pomiędzy daną osobą a jej siostrzeńcem/siostrzenicą/bratankiem/bratanicą występuję zawsze trzy urodzenia (urodzenie rodzica danej osoby, jej siostry/brata i jego/jej dziecka);
powinowactwo – jest to stosunek będący konsekwencją zawarcia małżeństwa i oznacza więź prawną między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka, podobnie jak pokrewieństwo. Linie i stopnie powinowactwa określa się tak samo, jak linie i stopnie pokrewieństwa; odpowiada ono stopniowi pokrewieństwa małżonka powinowatego:
teść i teściowa to powinowaci pierwszego stopnia w linii prostej;
szwagier i szwagierka to powinowaci drugiego stopnia w linii bocznej;
siostrzeniec/siostrzenica/bratanek/bratanica małżonka to powinowaci trzeciego stopnia w linii bocznej.
przysposobienie (adopcja) – akt powodujący powstanie między przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku, jak między rodzicami a dzieckiem; o przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy;
stan cywilny – potocznie rozumiany jest jako stan pozostawania lub niepozostawiania w związku małżeńskim; w języku prawnym oznacza zespół cech, które określają sytuację osobistą danej osoby (m.in. pozycję tej osoby w rodzinie);
ubezwłasnowolnienie – sytuacja, w której nad daną osobą sprawowana jest opieka (najczęściej ze względu na chorobę psychiczną); osoba sprawująca opiekę podejmuje wszystkiego decyzje za osobę ubezwłasnowolnioną;
władza rodzicielska – obowiązek i prawo rodziców do sprawowania opieki nad dzieckiem. Władza rodzicielska powstaje w momencie urodzenia dziecka i trwa do uzyskania przez nie pełnoletniości. Władza rodzicielska może ustać wcześniej w razie: śmierci lub uznania za zmarłego rodzica, utraty pełnej zdolności do czynności prawnych, przysposobienia dziecka, pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej przez sąd, utraty praw rodzicielskich i opiekuńczych.
