Na czym polega unieważnienie małżeństwa?
Przypadki, w których unieważnienie małżeństwa jest dopuszczalne, wskazane są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z polskim prawem małżeństwo zawarte mimo przeszkód wskazanych w przepisach jest ważne, dopóki sąd nie wyda orzeczenia o jego unieważnieniu.
Przepisy formułują także zasadę, że nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Jest to rozwiązanie wypływające logicznie z faktu, że proces o unieważnienie małżeństwa, które już przestało istnieć, byłby po prostu bezprzedmiotowy. Są jednak od tej zasady dwa wyjątki. Po pierwsze – można unieważnić małżeństwo, które zostało zawarte z bigamistą (nie można jednak unieważnić małżeństwa bigamicznego, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało z inne przyczyny niż śmierć bigamisty). Po drugie – można żądać unieważnienia małżeństwa, które zostało zawarte przez osoby ze sobą spokrewnione.
Aby unieważnić małżeństwo, należy wystąpić do sądu z pozwem o jego unieważnienie. Kiedy sąd wyda wyrok unieważniający, małżeństwo traktuje się tak, jakby nigdy nie było zawarte. Małżonkom przywraca się ich poprzedni stan cywilny, nazwiska i ustaje powinowactwo. Jeżeli żadna z uprawnionych osób nie wystąpi z pozwem o unieważnienie małżeństwa, to małżeństwo trwa nadal i wywołuje skutki, jakie przewidują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Jakie są przyczyny unieważnienia małżeństwa?
– Brak wymaganego wieku małżonków, tzn. małżonkowie lub jeden z małżonków nie miał wymaganych 18 lat (należy pamiętać, że wyjątkowo sąd może zezwolić kobiecie na zawarcie małżeństwa w wieku 16 lat). Unieważnienie małżeństwa z tego powodu nie jest jednak dopuszczalne, jeżeli przed złożeniem pozwu małżonkowie osiągnęli pełnoletniość. Osobami uprawnionymi do złożenia pozwu są w tym przypadku małżonkowie (jeżeli jednak kobieta zaszła w ciążę – tylko ona i prokurator mogą żądać unieważnienia małżeństwa z powodu przeszkody wieku).
– Ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków. Unieważnienia małżeństwa z tego powodu może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.
– Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy jednego z małżonków. Sąd może jednak zezwolić na zawarcie małżeństwa, jeżeli choroba lub niedorozwój nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa. Sąd nie unieważni małżeństwa, jeżeli stwierdzi, że w momencie zawarcia małżeństwa możliwe było udzielenie zezwolenia. Pozew mogą złożyć małżonkowie oraz prokurator.
– Pozostawanie w innym związku małżeńskim przez małżonka. Nie można jednak unieważnić małżeństwa z powodu bigamii, jeśli poprzednie małżeństwo ustało. Z powództwem może w tym przypadku wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny.
– Pokrewieństwo bądź powinowactwo pomiędzy małżonkami. W sytuacji, gdy małżeństwo zostało zawarte przez osoby spokrewnione w linii prostej (rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki) oraz w linii bocznej do drugiego stopnia (rodzeństwo) lub przez powinowatych w linii prostej (teściowie, zięć i synowa, ojczym, macocha, pasierbowie). Sąd może wyjątkowo zezwolić na zawarcie małżeństwa przez powinowatych, jeśli ich więź emocjonalna gwarantuje stworzenie prawidłowo funkcjonującego związku. Z pozwem o unieważnienie małżeństwa mogą z tej przyczyny wystąpić małżonkowie i prokurator.
– Stosunek przysposobienia pomiędzy małżonkami, np. nie można zawierać związku małżeńskiego z adoptowanym dzieckiem. Taka przeszkoda jest nieusuwalna i sąd nigdy nie może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez takie osoby.
– Wady oświadczenia woli o wstąpieniu w związek małżeński, tzn. zostało ono złożone przez osobę, która znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli, bądź nastąpił błąd co do tożsamości drugiej osoby lub pod wpływem groźby drugiej strony lub osoby, z której wynika, że istniało niebezpieczeństwo osobiste. Unieważnienia małżeństwa z powodu braku świadomości, błędu lub groźby może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte którąś z tych wad. Powództwo może wnieść także prokurator. Termin na wystąpienie z pozwem o unieważnienie małżeństwa z tych przyczyn to 6 miesięcy od dnia ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą.
– Brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika oraz w razie nieważności pełnomocnictwa albo jego skutecznego odwołania.
Adwokat specjalizujący się w prawie rodzinnym będzie pomocny.